Co to są salda w systemie TARGET?

24 lipca 2025

W mediach pojawiają się czasem informacje, że niektóre kraje strefy euro mają wysokie ujemne saldo (zobowiązania) w systemie TARGET, a inne kraje – wysokie saldo dodatnie (należności). Istnieją także różne teorie na ten temat. O co w tym chodzi?

Co to jest TARGET?

TARGET (transeuropejski zautomatyzowany błyskawiczny system rozrachunku brutto w czasie rzeczywistym) to system, który obejmuje kilka usług w zakresie infrastruktury rynku finansowego: system T2 do rozrachunku płatności, platformę T2S do rozrachunku papierów wartościowych i system TIPS do rozliczania płatności natychmiastowych. TARGET pozwala bankom centralnym i komercyjnym rozliczać transakcje w euro oraz bezpiecznie i łatwo przekazywać sobie nawzajem płatności – w obrębie krajów i ponad granicami – co jest niezbędne dla właściwego funkcjonowania gospodarki.

Zarówno banki centralne, jak i banki komercyjne mają rachunki w systemie TARGET.

Więcej o T2 i usługach TARGET

Co to są salda w systemie TARGET?

Na zintegrowanym rynku pieniądze są cały czas w ruchu, także ponad granicami. Każda jednostka euro powstaje w jednym z krajów strefy euro lub w EBC, ale nie musi pozostać w tym samym miejscu.

Wartość netto przepływów pieniężnych między każdymi dwoma krajami (innymi słowy, różnica między wpływami a wypływami) jest wykazywana w bilansie banków centralnych tych krajów, niezależnie od tego, czy przepływy zainicjował bank centralny czy komercyjny. Skumulowana wartość wszystkich transakcji w danym okresie to właśnie salda w systemie TARGET. Także EBC w trakcie realizacji swojej polityki pieniężnej wysyła pieniądze za granicę i otrzymuje je z zagranicy, więc również ma własne saldo w tym systemie.

Żeby każdy krajowy bank centralny ze strefy euro nie musiał wykazywać osobnych sald wobec wszystkich pozostałych banków centralnych i EBC, na koniec dnia wszystkie salda dwustronne dla wszystkich usług TARGET redukuje się do jednego salda – wobec EBC.

Mówiąc w skrócie: jeśli banki w danym kraju w ramach transakcji transgranicznych przez TARGET wysłały więcej pieniędzy niż tą drogą otrzymały, saldo banku centralnego tego kraju będzie ujemne. Natomiast jeśli kwota otrzymana jest wyższa od wysłanej, to saldo tego banku centralnego będzie dodatnie. Jeśli kwoty wysłane i otrzymane przez TARGET są równe, saldo banku centralnego będzie zerowe.

Dlaczego banki wysyłają pieniądze do banków z innych krajów?

Za pośrednictwem systemu TARGET banki centralne i komercyjne przekazują sobie nawzajem płatności transgraniczne:

• żeby zapłacić za towary, usługi lub aktywa finansowe nabyte w innym kraju (w imieniu własnym lub klienta),

• żeby w imieniu klientów przekazać pieniądze za granicę (np. przekazy pieniężne),

• kiedy jeden drugiemu udziela pożyczki,

• w trakcie realizacji polityki pieniężnej (np. operacje otwartego rynku takie jak skup aktywów z rozrachunkiem transgranicznym),

• na potrzeby sprzedaży i zakupu papierów wartościowych w transakcjach transgranicznych.

Dlaczego dodatnie saldo w systemie TARGET nazywa się należnością, a ujemne – zobowiązaniem?

To się wiąże z księgowością i bilansami. Trzeba pamiętać o dwóch sprawach:

1. Strefa euro ma wspólną walutę, ale składa się z wielu krajów, więc nie ma dla tej waluty jednego jedynego banku centralnego z jednym bilansem. Banki centralne wszystkich krajów mają własne bilanse.
2. Kiedy bank centralny wprowadza nowe pieniądze do gospodarki (dokonuje kreacji pieniądza), wykazuje je w swoim bilansie. Dana kwota jest ujmowana po stronie pasywów jako depozyt, a taką samą kwotę zapisuje się po stronie aktywów, np. jako pożyczkę.

Gdy pieniądze są przesyłane z jednego kraju do drugiego przez system TARGET, bank centralny kraju przyjmującego zapisuje otrzymaną kwotę w swoim bilansie jako nowe zobowiązanie. W ten sposób przenosi się tylko zobowiązanie – składnik aktywów pozostaje w pierwotnym bilansie.

Na przykład kiedy pieniądze pierwotnie wykreowane we Włoszech lądują ostatecznie w Niemczech, to w niemieckim banku centralnym powstaje dodatkowe zobowiązanie w odpowiedniej wysokości, natomiast aktywa pozostają w bilansie banku centralnego Włoch. To znaczy, że oba bilanse przestają się bilansować, więc bank centralny Niemiec musi dodać nową pozycję dla odzwierciedlenia faktu, że ma teraz w bilansie więcej pieniędzy, niż pierwotnie wykreował, a bank centralny Włoch – nową pozycję, bo teraz kwota pieniędzy w jego bilansie jest niższa od pierwotnie wykreowanej. Ta pozycja bilansująca – odzwierciedlona w systemie TARGET – w przypadku Deutsche Bundesbanku będzie należnością (składnikiem aktywów), a w przypadku Banca d’Italia – zobowiązaniem.

Oczywiście w unii walutowej jednostka euro wprowadzona do obiegu w jednym kraju nie różni się od jednostek wykreowanych w innym. Gdzieś musi powstać, ale nie musi tam zostać. Swobodny obieg pieniędzy między krajami jest istotą unii walutowej.

Dlaczego salda w systemie TARGET wzrosły podczas kryzysu finansowego?

Banki komercyjne zwykle finansują się na rynku pieniężnym przez udzielanie sobie nawzajem pożyczek. Ale kiedy w 2008 roku wybuchł kryzys, podmioty gospodarcze straciły do siebie zaufanie i banki stały się mniej skłonne do udzielania takich pożyczek. W związku z tym wzrosły stopy procentowe rynku pieniężnego. Szczególnie mocno ucierpiały banki komercyjne w krajach uznawanych za bardziej zagrożone. Gdy stopy rynku pieniężnego odbiegają od podstawowych stóp procentowych EBC, zmniejsza się skuteczność polityki pieniężnej. Dlatego, żeby zapewnić płynną transmisję tej polityki w całej strefie euro, do akcji wkroczyły EBC i krajowe banki centralne.

Banki komercyjne mogły pożyczać potrzebne środki od banku centralnego po złożeniu kwalifikowanego zabezpieczenia. Duża część tych środków zastąpiła transgraniczne finansowanie rynkowe, którego zabrakło. Na przykład środki pożyczane przez banki komercyjne od banku centralnego w krajach uznawanych za bardziej zagrożone wykorzystano częściowo do spłaty pożyczek udzielonych przez banki komercyjne w krajach uważanych za mniej zagrożone. Ponieważ w latach 2008−2012 ilość wykreowanego i przekazywanego między krajami pieniądza w ujęciu netto była duża, zwiększyły się także salda w TARGET.

Te salda na ogół ponownie rosły od roku 2015 do końca lata 2022, ale już z innych powodów: wynikało to z decyzji w sprawie polityki pieniężnej podjętych przez EBC wspólnie z pozostałymi bankami centralnymi ze strefy euro.

Jakie działania EBC i krajowych banków centralnych ze strefy euro przyczyniły się do wzrostu sald w TARGET od roku 2015?

W 2015 roku Rada Prezesów wprowadziła program skupu aktywów – był on częścią pakietu środków, które miały pomóc w doprowadzeniu inflacji z powrotem do docelowego poziomu po okresie, gdy inflacja przez dłuższy czas pozostawała poniżej tego poziomu. Później, w marcu 2020, po wybuchu pandemii COVID‑19, EBC wprowadził nadzwyczajny program zakupów w czasie pandemii (PEPP), żeby przeciwdziałać ryzyku dezinflacji i zagrożeniom dla mechanizmu transmisji polityki pieniężnej. W ramach tych programów banki centralne wszystkich krajów strefy euro skupowały rozmaite papiery wartościowe (aktywa) w różnych krajach, przekazując w zamian środki pieniężne. To oznaczało, że łączna ilość pieniędzy w gospodarce ponownie rosła – tym razem wskutek działań Eurosystemu, czyli EBC i krajowych banków centralnych ze strefy euro.

Często aktywa nabyte przez bank centralny są w posiadaniu inwestorów z innego kraju (także spoza strefy euro), którzy mają zwykle rachunki bankowe w jednym z centrów finansowych strefy euro – np. we Frankfurcie, Luksemburgu lub Amsterdamie.

Wyobraźmy sobie, że w ramach programu skupu aktywów bank centralny Hiszpanii kupił obligacje od inwestora, który miał rachunek bankowy we Frankfurcie. Żeby przekazać pieniądze na niemiecki rachunek sprzedającego, Banco de España musiał zrobić przelew transgraniczny przez TARGET. Pieniądze wpłynęły na rachunek sprzedającego, a jednocześnie o tę samą kwotę zwiększyły się należność Deutsche Bundesbanku i zobowiązanie Banco de España w TARGET.

Ponieważ wiele skupionych aktywów należało do inwestorów mających rachunki bankowe w Niemczech, do tego kraju wpłynęło dużo pieniędzy. Potem pozostały one w Niemczech lub podobnych krajach, ponieważ stopa zwrotu z innych bezpiecznych inwestycji (np. krajowych obligacji skarbowych) była stosunkowo niska. Z powodu tej kumulacji pieniędzy wzrosła należność Deutsche Bundesbanku na rachunku w systemie TARGET. Jednocześnie wzrosły zobowiązania krajów wysyłających pieniądze.

Ponadto, również w reakcji na kryzys pandemiczny, Eurosystem rozszerzył finansowanie udzielane instytucjom kredytowym w ramach trzeciej serii ukierunkowanych dłuższych operacji refinansujących (TLTRO III). To przyczyniło się do ogólnego wzrostu dostępnej płynności, a tym samym do możliwego dalszego zwiększenia sald w systemie TARGET.

Czy zatem wzrost sald w systemie TARGET nie daje powodu do obaw?

Salda w TARGET mogą być ważnym wskaźnikiem, co dzieje się w gospodarce: pokazują one, w jakim kierunku przepływają pieniądze w strefie euro. Jednak czynniki, od których zależą te salda, mogą się z czasem zmieniać, a ostatecznie transgraniczny ruch pieniędzy jest kluczową cechą unii walutowej.

Salda w systemie TARGET mogą także być czasem sygnałem problemów, np. gdy duże kwoty wypływają z jakiegoś kraju z powodu obaw o jego sytuację finansową. W takim przypadku jednak te salda zazwyczaj nie są jedynym sygnałem.

Ogólne zwiększanie się krajowych sald w systemie TARGET do sierpnia 2022 wynikało przede wszystkim ze środków polityki pieniężnej zastosowanych przez EBC, żeby doprowadzić do powrotu inflacji do poziomu zgodnego z celem inflacyjnym Rady Prezesów i zapewnić płynną transmisję polityki pieniężnej. Nie było ono spowodowane przez napięcia w systemie finansowym.

Dlaczego od końca lata 2022 salda w systemie TARGET zaczęły się zmniejszać?

Pod koniec sierpnia 2022 łączne saldo w systemie TARGET – suma wszystkich należności lub, odpowiednio, wszystkich zobowiązań w systemie TARGET – osiągnęło maksymalny poziom i wynosiło około 1,9 bln EUR. We wrześniu 2022 zaczęły zapadać operacje TLTRO III, a w październiku 2022 EBC ogłosił rekalibrację tych operacji, żeby zapewnić ich spójność z szerszym procesem normalizacji polityki pieniężnej. Wskutek tej rekalibracji banki dokonały dużych spłat i zmniejszył się poziom nadpłynności w systemie bankowym, co z kolei doprowadziło do obniżenia się sald w systemie TARGET. W lipcu 2023 Eurosystem zaprzestał także reinwestycji w ramach programu skupu aktywów. W przeciwieństwie do skupu netto aktywów, jeśli następuje termin zapadalności papierów wartościowych wyemitowanych przez podmioty z tego samego kraju co bank centralny posiadający dane obligacje, nie oznacza to natychmiastowego powstania transakcji transgranicznych. Na przykład, gdy zapadają papiery wartościowe wyemitowane przez rząd i nabyte przez bank centralny z tego samego kraju, płatności są przekazywane przez rząd do krajowego banku centralnego. W takiej sytuacji zaprzestanie reinwestycji spłat z tytułu zapadających papierów wartościowych w ramach programu skupu aktywów nie ma bezpośredniego wpływu na salda w systemie TARGET. Może mieć jednak wpływ pośredni, jeśli rząd w celu sfinansowania wykupu instrumentów musi wyemitować nowe obligacje, które trafią do podmiotów zagranicznych. Na koniec 2024 łączne saldo w systemie TARGET wynosiło około 1,6 bln EUR.